Vernulaeus, Nicolaus (1583-1649)

30 maart 2010

I. Biografie

Nicolas de Vernulz (Robelmont 10.04.1583 – Leuven 06.01.1649) was afkomstig uit het hertogdom Luxemburg. Zijn vader Pierre diende als kapitein in het leger van Alexander Farnese.Vernulaeus volgde humaniora-onderwijs in Trier en werd op 30.05.1601 te Keulen als student ingeschreven, waar hij de graad van magister artium behaalde. In 1608 kwam hij op uitnodiging van Jean-Baptiste Gramaye, publiek professor in de welsprekendheid, naar Leuven om retorica te doceren aan het Collegium Porcense (de pedagogie Het Varken).In 1611 werd hij benoemd tot publicus eloquentiae professor, na een juridisch conflict hierover tussen de stadsmagistraat en de artesfaculteit. In december 1618 promoveerde hij als licentiaat in de theologie. In 1619 werd Vernulaeus aangesteld als eerste president van het Luxemburgse college. Op bestuurlijk vlak onderscheidde hij zich tweemaal als decaan van de artesfaculteit (1621, 1639) en driemaal als rector van de Leuvense universiteit (1632, 1644,1645).Zijn levenslange toewijding aan het Habsburgse vorstenhuis leverde hem de titels op van koninklijk en keizerlijk historiograaf. Als bekroning van zijn academische carrière werd Vernulaeus, na de dood van Erycius Puteanus, benoemd tot professor Latijn aan het Collegium Trilingue (1646). Drie jaar later overleed hij. Zijn bibliotheek met bijna 1800 titels werd na zijn dood geveild door de Leuvense uitgever en boekverkoper Hieronymus Nempaeus.

II. Geschriften

Vernulaeus wijdde zich zijn leven lang aan de vorming en de opvoeding van de jeugd.Zijn hele oeuvre staat model voor de toepassing van de beginselen der retorica.Inhoudelijk liet hij zich inspireren door zijn katholieke overtuiging en zijn sympathie voor de Habsburgse dynastie.Vernulaeus’ oeuvre kan samengevat worden in zes categorieën: tragedies, welsprekendheid in theorie en praktijk, dissertationes politicae, lof-en lijkredes, historische werken en ten slotte filosofische basiswerken.

Met zijn veertien historische drama’s, gedragen door de levende traditie van het christelijk drama naar Senecaans model, zorgde Vernulaeus voor de laatste opleving van het Neolatijnse academische theater aan de Leuvense universiteit.

De theoretische beginselen van de kunst der welsprekendheid werden door Vernulaeus uiteengezet in zijn De arte dicendi libri tres (1615). Dit succesvolle handboek werd tien keer heruitgegeven tot in 1667. Vernulaeus bundelde de oefeningen in de redekunst die onder zijn leiding tot stand kwamen aan de pedagogie Het Varken in de Rhetorum collegii Porcensis orationes (1614). Die voortdurend aangroeiende verzameling modelredevoeringen werd Vernulaeus’ bestseller met meer dan twintig edities tot in 1721. Daarnaast publiceerde hij ook afzonderlijke gelegenheidsredevoeringen zoals zijn triomfrede bij de opheffing van het beleg van Leuven in 1635. In 1630 bundelde Vernulaeus vijfentwintig orationes sacrae, waarvan er enkele tevoren reeds afzonderlijk waren gepubliceerd. Na de derde editie van 1635 werden de intussen dertig redes toegevoegd aan de Rethorum collegii Porcensis orationes.

In zijn verzamelde Dissertationes politicae (decas prima,1629;decas secunda,1646) becommentarieerde Vernulaeus de politieke vraagstukken van zijn tijd. Daarbij maakte hij steeds gebruik van het procédé waarbij verschillende redenaars het tegen elkaar opnemen over onderwerpen zoals de verhouding tussen Kerk en Staat, de rechtvaardiging van de oorlog of de macht en de verdiensten der vorsten.

In zijn functie als publiek professor welsprekendheid schreef Vernulaeus lijkredes bij het overlijden van leden van het Habsburgse vorstenhuis en van Erycius Puteanus. Hij prees de verdiensten van de legeraanvoerders Ambrosius Spinola, Charles de Longueval en Jean t’Serclaes de Tilly in lofredes.

Met zijn Academia Lovaniensis libri III (1627) was Vernulaeus de eerste om de geschiedenis van de Leuvense universiteit bijeen te brengen. De roemruchte geschiedenis van de Habsburgse dynastie werd door Vernulaeus samengebracht in zijn Annus Austriacus (1628), een soort herdenkingskalender. Met zijn Apologia … pro gente Austriaca (1635), de Virtutes … gentis Austriacae (1640) en de postume Historia Austriaca (1651) ligt Vernulaeus mee aan de basis van een hele traditie verheerlijkingsliteratuur over de Habsburgers. Nog drie andere historische werken werden postuum uitgegeven.

In tegenstelling tot de rest van zijn oeuvre, hanteerde Vernulaeus een sobere schrijfstijl voor zijn zeer praktijkgerichte filosofische trilogie, die in de lijn ligt van Lipsius’ neostoïcijnse filosofie. In de drie werken geeft Vernulaeus een richting aan voor het menselijke handelen,bij het besturen van een gemeenschap, van de staat (Institutiones politicae, 1623), in het persoonlijke leven (Institutiones morales, 1625) en bij het beredderen van een familie (Institutiones oeconomicae, 1626).

III.Werken

(in chronologische volgorde; * geen exemplaren bekend)

Gorcomienses sive fidei exilium, tragoedia, Keulen 1610

Divus Eustachius sive fidei & patientiae triumphus, tragoedia, Leuven 1612

*Quis inter orbis monarchas potentissimus, dissertatio politica, Leuven, 1613

De conceptione & visitatione Mariae, orationes duae.Accedit tertia de affinitate & cognatione eloquentiae cum caeteris scientiis, Leuven, 1614

Rhetorum collegii Porcensis orationes, Leuven 1614 (meer dan 20 vermeerderde heruitgaven in Leuven, Keulen,Antwerpen en Luik; de laatste te Keulen in 1721)

De arte dicendi libri tres, Leuven 1615 (10 heruitgaven in Leuven, Jena en Nürnberg)

*Dissertatio politica de una & diversa religione constans orationibus X., habita ab eloquentiae candidatis juvenibus in publica artium schola Lovanii, Leuven, 1618

Divus Stanislaus tragoedia sacra, Leuven 1618

Joannes Teylingius (sub praesidio Nicolai Vernulaei), Disputatio politica de bello, [Leuven] 1619

10.De triumpho Assumptae Virginis Deiparae panegyricus, Leuven (1620)

Orationes. Nunc primum in Germania in gratiam studiosae juventutis simul editae, Keulen 1620

Alexander Lahodowsky (sub praesidio Nicolai Vernulaei), Disputatio politica de universa republica, Leuven 1621

Justa Alberto Pio Belgarum principi, Leuven 1621

Oratio funebris in obitum Alberti archiducis Austriae, Leuven 1621 (1622)

Oratio de laudibus Divi Francisci, Keulen 1622

Panegyricus aeternae memoriae et famae Joannis Duns Scoti, Keulen 1622 (Nancy 1625; Lyon 1625; Bergen 1644; Leuven & Brussel 1856)

17. Laus posthuma Buquoii, Leuven 1622 (Keulen 1623)

18. Certamen oratorium de militari gloria, Leuven 1622 (Keulen 1623, 1645; Poolse vert. door Jan Zedzianowski, Kraków (1642))

19. Theodoricus, tragoedia, Leuven 1623 (1633*)

20. Institutionum politicarum libri IV, Leuven 1623 (1635, 1647; Keulen 1628)

21. Certamen oratorium inter duos oratores Francum et Hispanum, Leuven 1633

22. Dissertatio oratoria de peregrinatione, Leuven 1624

23. Henricus Octavus seu schisma Anglicanum, tragoedia, Leuven 1624 (Ned. vert. door Franciscus Guilielmus Zeebots, Leuven 1662, zonder vermelding oorspronkelijke auteur; heruitgave met Eng. vert. door Louis A. Schuster,Austin 1964)

24. Institutionum moralium libri IV, Leuven 1625 (1640, 1649; Giessen 1668)

25. Institutionum oeconomicarum libri II, Leuven 1626 (1640, 1649)

26. Ottocarus Bohemiae rex, tragoedia, Leuven 1626

27.Joannes Ludovicus ab Hoyos (sub praesidio Nicolai Vernulaei),Disputatio politica de rege,Leuven (1627)

28. Academia Lovaniensis libri III, Leuven 1627 (1667)

29. Annus Austriacus seu ephemeris historica, Leuven 1628 (Tsjechische vert. door Václav František Coelestinus z Blumenberka, Praag 1635)

30. Dissertatio de libertate politica, Leuven 1628

31. Conradinus et Crispus, tragoediae, Leuven 1628

32. Dissertationum politicarum decas prima, Leuven 1629 (1646)

33. Joanna Darcia, vulgo puella Aureliensis, tragoedia, Leuven 1629 (Orléans 1880)

34. Dissertatio politica de bello feliciter gerendo,Leuven 1630 (Castiliaanse vert.door Juan de Quiñones, Madrid 1644)

35. Orationum sacrarum volumen, Leuven 1630 (1635; Keulen 1632)

36. Maximus, tragoedia, Leuven 1630

37. Tragoediae decem nunc primum simul editae, Leuven 1631 heruitgegeven als Tragoediae [XIV] in duos tomos distributae,Leuven 1656 [met vooraan in dl.2 ‘Vita et scripta Nicolai Vernulaei’, 5 p.]

38. Trophaea Ambrosii Spinolae, Leuven 1631 (anonieme Franse vert., Leuven 1631)

39. Laudatio funebris aeternae memoriae Isabellae Clarae Eugeniae, Leuven 1634

40. Munus parentale piis manibus serenissimae Isabellae Clarae Eugeniae, Leuven 1634

41. Elogia oratoria, Leuven 1634 (Keulen 1635)

42. Dissertatio oratoria de causa belli Germanici, Leuven 1635 (Keulen 1641; Amsterdam 1646*; Frankfurt & Leipzig 1744)

43. Triumphus Lovaniensium ob solutam urbis suae obisidonem, Leuven 1635

44. Apologia pro augustissima, serenissima & potentissima gente Austriaca, Leuven 1635

45. Oratoria ad studiosam juventutem, Leuven 1635

46. Dissertatio oratoria de causis occupatae a Francis Lotharingiae, Leuven 1636

47. Fritlandus, tragoedia, Leuven 1637 (1646; Leipzig 1933; heruitgave met Franse vert. door Henri Plard, Brussel 1989)

48. Panegyricus gratulatorius Ferdinando III, Leuven 1637

49. Laudatio funebris augustissimi imperatoris Ferdinandi II, Leuven 1637

50. Dissertatio oratoria de justitia armorum Batavicorum, Leuven 1637 (Keulen 1638)

51. Triumphus ob caesos ad Calloam Batavos, Leuven 1638

52. De propagatione fidei christianae in Belgio, Leuven 1639 (1654)

53. Virtutum augustissimae gentis Austriacae libri tres, Leuven 1640

54. Laudatio funebris principi Ferdinando, Leuven 1641

55. Munus parentale piis manibus principis Ferdinandi, Leuven 1642

56. Discursus historico politici tres, Keulen 1643

57. Collegii pastoralis Iberniae Lovanii lectio catechistica extemporanea, Leuven 1644

58. Dissertationum politicarum decas secunda, Leuven 1646

59. Oratio in funere Erycii Puteani, Leuven 1646 (Leuven & Modena 1662)

60. Imperatorum symbola … quibus accedit Commentarius in Andreae Alciati Emblemata, [Leuven 1650]

61. Observationum politicarum ex Corn.Taciti operibus syntagma, Leuven 1651 [met vooraan ‘Vita et scripta Nicolai Vernulaei’, 5 p.]

62. Historia Austriaca, Leuven 1651

63. Epitome historiarum, Leuven 1654

64. Lambertus, Bischof zu Lüttich, Hersfeld an der Fulda 1772 (Duitse vert. door Johann Adolph Hermstädt van Lambertus, tragedie in nr. 37 (enkel editie 1656); heruitgave van de Duitse vert. onder de titel Das Frauenzimmer im Ehebruche, rachsüchtig gegen die Redner zur Tugend, Hersfeld an der Fulda 1775)

IV. Literatuur

[KORTE VERSIE (met afkortingen)] Andreas, BB 1623, 631-632 en 1643, 699-701; Sweertius, Athenae, 583-584;A. Dave, Oratio in funere clarissimi viri Nicolai Vernulaei, Leuven 1649; Catalogus librorum bibliothecae Nicolai Vernulaei, Leuven 1649;Andreas, Fasti 1650; Foppens, BB II, 922-924; Paquot, Mémoires I,328-333;ADB XXXIX,628­632 (J.Bolte);V.Brants,‘Nicolas de Vernulz,publiciste,1583-1649’,in L.Van der Essen,ed., L’Université de Louvain à travers cinq siècles, Brussel 1927, 84-97; A. Schmitz, Contribution à une étude sur Nicolas de Vernulz (1583-1649) précédée d’une notice biographique, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Leuven 1936; BHAPB 1972, 1988; J Depuydt, Nicolaus Vernulaeus (1583-1649), een bio-bibliografische studie, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Leuven 1991; J. Depuydt, ‘The list of leges peregrinationis by Nicolaus Vernulaeus (1583-1649)’, Lias 19 (1992) 1, 21-33; P. Delsaerdt, ‘Catalogus librorum bibliothecae R. et Cl.Viri D. Nicolai Vernulaei’, in: Honderd schatten uit de Koninklijke Bibliotheek van Brussel, Brussel, 2005, p. 64.

[J. Depuydt]

Citeerinstructie:

J. Depuydt, ‘Nicolaus Vernulaeus’ in: Jan Bloemendal en Chris Heesakkers, eds., Bio-bibliografie van Nederlandse Humanisten. Digitale uitgave DWC/Huygens Instituut KNAW (Den Haag 2009). www. dwc.huygensinstituut.nl