Canter, Willem (1542-1575)

30 maart 2010

I. Biografie

Canter,Willem (Canterus, Gulielmus). Geboren 24 juli 1542 in Utrecht, overleden 18 mei 1575 in Leuven. Oudere broer van Dirck Canter (Theodorus Canterus).

Willem Canter was de oudste zoon van Lambert Canter (1513-1553), een Groningse jonker van Friese afkomst,die in 1539 door Karel V was benoemd tot raad in het Hof van Utrecht,en Johanna Dircks van Wijck (d1586). Hij bezocht in Utrecht de Hieronymusschool van Georgius Macropedius (1548-1554), en daarna het Collegium Trilingue van de Universiteit van Leuven onder Cornelius Valerius (1554-1558). Gedurende de jaren 1559-1562 verbleef hij in Parijs, waar hij studeerde bij Johannes Auratus (Jean Dorat) en Adrianus Turnebus. Gedurende de volgende jaren verbleef hij geruime tijd in Bazel, afgewisseld met bezoeken aan Utrecht en Leuven, en in 1567 maakte hij een reis naar Italië (Venetië, Bologna, Padua), waar hij onder meer Carolus Sigonius leerde kennen. Hij bezocht talloze bibliotheken, waar hij klassieke en theologische handschriften bestudeerde en excerpeerde. Eind 1567 vestigde hij zich definitief in Leuven, waar hij privé-onderwijs gaf en zijn publicaties voorbereidde.Hij bleef ongehuwd,en werkte,(naar men zei) meer dan goed was voor zijn gezondheid. Hij overleed in 1575 op 32-jarige leeftijd.

II. Geschriften

Er zijn slechts ruim dertig brieven van en aan Canterus bewaard, hoewel zijn ‘netwerk’ omvangrijk moet zijn geweest. Daarvan zijn er 15 gepubliceerd in 16e- tot 20e-eeuwse uitgaven.Veel van zijn observaties, interpretaties en emendaties zijn te vinden in 16e- en 17e-eeuwse tekstuitgaven. Deze zijn hieronder niet opgesomd. Hij beoefende de neolatijnse poezie niet onverdienstelijk, maar zijn gedichten zijn niet gebundeld. Een kleine selectie geeft Janus Gruterus (onder het pseudoniem Ranutius Gherus) in zijn Delitiae C. poetarum Belgicorum, Francofurti 1614, vol. 1, p. 932-948.

III.Werken

(geordend op jaar van eerste uitgave; alleen de eerste drukken en door Canterus zelf herziene herdrukken zijn opgenomen)

» Gulielmi Canteri Ultrajectini Novarum lectionum libri quatuor. In quibus, praeter variorum autorum, tam Graecorum quam Latinorum, explicationes et emendationes.[…] Basileae, per Joannem Oporinum, 1584 mense Majo. Zeer vermeerderd herdrukt als: Gulielrni Canteri Ultrajectini Novarum lectionum libri septem. […] Editio secunda, tribus libris aucta. Basileae, per Joannem Oporinum, 1566 mense Julio; en: Gulielmi Canteri Ultrajectini Novarum lectionum libri octo. Editio tertia, recens aucta. Ejusdem De ratione emendandi Graecos auctores syntagrna.Antverpiae, ex officina Christophori Plantini, 1571. » Lycophronis Chalcidensis Alexandrae, sive Cassandrae versiones duae una ad verbum, a Gulielmo Cantero: altera carmine expressa, per Josephum Scaligerum. Basileae, per Joannem Oporinum,et Petrum Pernam (mense majo), 1566.

» Aelii Aristidis Adrianensis Orationum tomi tres nunc primum in Latine versi a Guluelmo Cantero Ultrajectino Huc accessit orationum tomus quartus ex veteribus Graecis oratoribus concinnatus eadem interprete. Item De ratione emendandi scriptores Graecos, ejusdem syntagma. Basileae, excudebat Petrus Perna suis & Henrici Petri impensis, 1566 mense Martio.

» Aristotelis Stagiritae, Pepli fragmentum, sive Heroum Homericorum epitaphia. Nunc primum autori suo restituta, Latine versa, et annotationibus illustrata, per Gulielmum Canterum His adjecta sunt propter argumenti similitudinem Ausonii Epitaphia heroum qui bello Trojano interfuerunt […] emendata Basileae, per T. Guarinum, 1566 mense Julio Herdrukt onder ongeveer dezelfde titel, vervolgd door: Editio secunda Cum aliis, tum integra tabula recens aucta.Antverpiae, ex officina Christophori Plantini, 1571. Hierbij: Deorum et hominum illustrium progenies ex Graecorum commentariis in tabulam congestae a Gulielmo Cantero Antverpiae, ex officina Christophori Plantini, 1571. Een stamboom van Griekse goden en hun menselijke afstammelingen, op twee aan elkaar geplakte bladen.

» Aristotelis Stagiritae De moribus ad Nicomachum libri decem. In quibus Latina Graecis, Dionysii Lambino interprete, e regione respondent. [..]. Adjecta sunt fragmenta quaedam Pythagoreorum vetustissima, ex emendatione & versione Gul. Canteri. Basileae, per Joannem Oporinum, et Eusebium Episcopium, 1566 mense Augusto.

» Synesii De dono, ad Paeonium. Concio secunda. Constitutio. Constitutio altera Hymni carmine. Nunc primum Graece simul et Latine edita. interprete Gulielmo Cantero. Basileae, per Joannem Oporinum, 1567 mense Sextili.

» M.Tullii Ciceronis Epistolae familiares Pauli Manutii annotationes […] Guilielmi Canteri locorum aliquot explicationes & emendationes, nunc primum editae.Antverpiae, ex officina Christophori Plantini, 1568. Vermeerderde herdruk ‘additis novis locorum aliquot in Epistolis ad Atticum’ in 1572.

» M Tullii Ciceronis De officiis libri III. Cato major, vel De senectute: Laelius, vel De amicitia. Paradoxa Stoicorum sex. Somnium Scipionis […]. Cum quibusdam in hos [..] ab Joanne Cauchio Cornelio Valerio, et Gulielmo Cantero Ultrajectinis [..] animadversionibus. […]. Antverpiae, ex officina Christophori Plantini, 1568.

» Sex. Propertii Elegiarum libri IIII. Cum scholiis Gulielmi Canteri.Antverpiae, ex officina Christophori Plantini, 1569.Vol. 2 van: Catullus Tibullus Propertius Antverpiae, ex officina Christophori Plantini, 1569.

» Euripidis Tragoediae XIX. In quibus praeter infinita menda sublata, carminum omnium ratio hactenus ignorata nunc primum proditur:opera Gulielmi Canteri Ultrajectini Antverpiae,ex officina Christophori Plantini, 1571. De in de Euripidesuitgave [Heidelberg] 1602 aan Canterus toegeschreven Latijnse Euripidesvertaling is in werkelijkheid van Philippus Melanchthon (Basileae 1558, herzien door Aemilius Portus, [Geneve] 1597).

» Variarum in Graecis Bibliis lectionum libellus, a Gulielmo Cantero concinnatus, in de Biblia Regia van Plantijn, vol. 8, 1571.

» Joannis Stobaei Eclogarum libri duo […]: nunc primum Graecè editi; interprete Gulielmo Cantero. Una &

G. Gemisti Plethonis De rebus Peloponnes. Orationes duae, eodem Gulielmo Cantero interprete. Accessit & alter ejusdem Plethonis libellus Graecus De virtutibus.Ex bibliotheca c.v.I.Sambuci.Antverpiae,ex officina Christophori Plantini, 1575.

» Sophoclis Tragoediae VII.In quibus praeter multa menda sublata,carminum omnium ratio hactenus obscurior, nunc apertior proditur:opera Gulielmi Canteri Ultrajectini.Antverpiae,ex officina Christophori Plantini, 1579.

» Aeschyli Tragoediae VII. In quibus praeter infinita menda sublata, carminum omnium ratio hactenus ignorata, nunc primum proditur; opera Gulielmi Canteri Ultrajectini. Antverpiae, excudebat Christophorus Plantinus, 1580 (het handschrift van Canterus Notae is bewaard in Antwerpen, Museum Plantin-Moretus ms. 329). » I. Dousae filii Rerum caelestium liber primus [..]. Quibus additae sunt Orationes funebres in obitus aliquot animalium, interprete Gulielmo Cantero, nunquam antehac editae Lugduni Batavorum, ex officina Plantiniana, apud Franciscum Raphelengium, 1591. De Orationes funebres zijn vertaald naar een Franse versie van Ortensio Landi, Sermoni funebre di vari authori nella morte de diversi animali,Venezia 1548.

IV Literatuur

» H. de Vocht, Cornelii Valerii ab Auwater Epistolae et carmina (Louvain 1957), p 52-58.

» C.L. Heesakkers, Praecidanea Dousana. Materials for a biography of Janus Dousa pater (1545-1604). His youth (Amsterdam 1976).

» Theodori Canteri Epistolae.Brieven (1570-1614) van Dirck Canter over klassieke en middeleeuwse teksten in handschrift en druk, uitg. J.A. Gruys (Amsterdam 1997), p. 19-29.

[J.A. Gruys]

Citeerinstructie:

J.A. Gruys, ‘Willem Canter’ in: Jan Bloemendal en Chris Heesakkers, eds., Bio-bibliografie van Nederlandse Humanisten. Digitale uitgave DWC/Huygens Instituut KNAW (Den Haag 2009). www. dwc.huygensinstituut.nl