Cranevelt, Franciscus van (1485-1564)

31 maart 2010

I. Biografie

Frans van Cranevelt (Nijmegen 3.2.1485- Mechelen 8.9.1564) stamde uit een vooraanstaande Gelderse familie die in dienst stond van de hertogen. Na onderricht in huiselijke kring, deels samen met zijn leeftijdgenoot Gerard Geldenhouwer,studeerde hij in Leuven,alwaar hij primus was in 1505 en in 1510 tot doctor utriusque iuris promoveerde.Na zijn studie bleef hij nog enkele jaren in Leuven, vermoedelijk ook als juridisch adviseur van de universiteit,en trouwde hij met Elisabeth van Baussele, dochter uit een vooraanstaand Leuvens geslacht. In 1515 werd hij benoemd tot pensionaris van de stad Brugge. Tijdens een verblijf in Leuven in deze periode ontmoette hij Erasmus (vermoedelijk in 1517), terwijl deze in Brugge Thomas More aan Cranevelt voorstelde (1520). In 1521 sprak hij de welkomstredevoeringen uit voor Karel V, Christiaan II van Denemarken en kardinaal Wolsey, ambassadeur van Hendrik VIII,die in Brugge voor een topontmoeting bijeenkwamen.In 1522 werd Cranevelt benoemd tot lid van de Grote Raad te Mechelen, welke functie hij bekleedde tot aan zijn dood in 1564.

II. Geschriften

Naast zijn drukke juridische bezigheden vond Cranevelt de nodige tijd om zich toe te leggen op de bonae litterae. Opvallend hierbij is zijn belangstelling voor het Grieks. Hij gaf twee vertalingen van Griekse werken uit, nl. van Procopius’ De aedificiis en van enkele preken van Basilius de Grote, terwijl een derde vertaling,van Theognis,in handschrift bewaard bleef.Daarnaast gaf hij ook nog Vives’ De veritate fidei christianae uit (Bazel, januari 1543). Zijn voornaamste betekenis voor het nageslacht ligt echter in zijn omvangrijke correspondentie, waarvan 386 brieven uit de jaren ‘20 van de 16de eeuw bewaard bleven, meestal áán Cranevelt gericht.Tot zijn correspondenten behoorden zowel de groten van het Humanisme (Erasmus, More en Vives) als een hele schaar minder bekende figuren uit het Leuvense milieu (Hadrianus Barlandus, Petrus Curtius, Johannes Borsalus), uit Brugge (Johannes Fevynus, Leonardus Clodius) en uit andere kringen in de Nederlanden en in Rome (Gerard Geldenhouwer, Conradus Vecerius, Albertus Pigge, Herco Florenas). Door de relatieve volledigheid, de wijde kring correspondenten en de grote variatie aan onderwerpen vormt zijn correspondentie een uniek archief.

III.Werken

Vertalingen: Poëzie:

» D. Basilii Magni Archiepiscopi Caesariensis Homiliae tres, Leuven 1534 » D. Basilii Magni archiepiscopi Caesariensis contra ebriosos homilia, Leuven 1535 » Procopii rhetoris et hystoriographi de Iustiniani imperatoris aedificiis libri sex, Parijs 1537

Verschillende aanbevelingsgedichten en epitaphia, samengebracht en gedeeltelijk gepubliceerd door

H. de Vocht (cf. infra).

IV. Literatuur

H.de Vocht,Literae virorum eruditorum ad Franciscum Craneveldium 1522-1528,Humanistica Lovaniensia, 1,Leuven 1928; BHAPB,1972,1988;J.IJsewijn,‘Theognis Sententiae a Francisco Craneveldio Latine versae (1541)’, in: A. Bonanno (ed.), Laurea Corona. Studies in honour of Edward Coleiro, Amsterdam 1987,p.14-22;J.IJsewijn-D.Sacré-G.Tournoy-M.Verweij,‘Litterae ad Craneveldium Balduinianae. A Preliminary Edition’, in Humanistica Lovaniensia, 41 (1992), 1-85; 42 (1993), 2-51; 43 (1994), 1568; 44 (1995), 1-78; H. Schulte Herbrüggen, Morus ad Craneveldium. Litterae Balduinianae novae / More to Cranevelt. New Baudouin Letters, Supplementa Humanistica Lovaniensia, 11, Leuven 1997;

M. Verweij, ‘Fevynus and some dark rumours on Erasmus, Bruges Jan.-Feb. 1524’, Wolfenbütteler Renaissance Mitteilungen,22 (1998),5-9;‘Franciscus Craneveldius and the three Leonardi of Bruges.A study in patronage’, Humanistica Lovaniensia,50 (2001),143-159;‘The Cranevelt Letters and Rome’, in R. Schnur e.a. (edd.), Acta conventus Neo-Latini Cantabrigiensis. Proceedings of the Eleventh International Congress of Neo-Latin Studies (Cambridge 30 July – 5 August 2000) (Tempe,Arizona,2003),pp.595-602; ‘Humanisme versus traditie. Clodius en de Brugse dominicanen (Litt. Bald., 110)’, in: D. Sacré – M. de Schepper, ‘Et scholae et vitae’Acta selecta van twee colloquia van Orbis Neolatinus (Leuven,1998-2002) (Amersfoort, 2004), pp. 75-88.

[J.IJsewijn+ – M.Verweij]

Citeerinstructie:

J. IJsewijn & M.Verweij,‘Franciscus van Cranevelt’ in: Jan Bloemendal en Chris Heesakkers, eds., Biobibliografie van Nederlandse Humanisten. Digitale uitgave DWC/Huygens Instituut KNAW (Den Haag 2009). www.dwc.huygensinstituut.nl