Malapertius, Carolus (1581-1630)

12 april 2010

I. Biografie

Carolus Malapertius (Charles of Karel Malapert, 12.07.1581-05.11.1630) werd geboren in Mons ofwel Bergen, Henegouwen, als lid van een lokale adellijke familie. In 1600 werd hij opgenomen in de Orde der Jezuïeten. Voor de orde werd hij docent wiskunde in zijn geboorteplaats. Vandaar werd hij naar Lotharingen gestuurd om daar filosofie te doceren. Na enkele jaren wiskunde te hebben onderwezen in Polen, riep de orde hem terug naar Vlaanderen om het vak aan de internationaal bekende universiteit van Douai te geven. Hij gaf daar waarschijnlijk ook leiding aan het Séminaire des Écossais’. Hij bleef er niet, maar werd rector in Arras of Atrecht. In 1629 verheft de Spaanse koning Filips IV het Jezuïetencollege in Madrid tot universiteit, en Malapertius krijgt de opdracht er wiskunde en filosofie te gaan doceren. Als hij nog maar net in Spanje is, sterft hij in Vittoria, Catalonië.

II. Werk

Malapertius schreef enkele werken op het gebied van de wiskunde. In zijn inaugurele rede van 1620 prijst hij het onderwijs in de wiskunde, maar legt de nadruk op de vernieuwing van de astronomische wetenschap door de uitvinding van de telescoop. In Austriaca sidera heliocycla probeert hij een verklaring te vinden voor de zonnevlekken door aan te nemen dat er in de buitenste kring van de zon ondoorschijnende lichamen bewegen. Zijn astronomische werken kon hij mede schrijven doordat hij een uitgebreid netwerk van geleerden had. Naast zijn natuurkundige en wiskundige werken schreef hij gedichten, waarvan het leerdicht De Ventis eveneens een natuurkundig verschijnsel beschrijft. Ten slotte schreef hij een tragedie, Sedecias, gebaseerd op 2 Koningen 24 e.v. en Flavius Josephus, Antiquitates Iudaicae 10.10 over de opstand van de joodse koning Zedekia tegen Nebukadnezar, koning van Babylonië. Er is wel een typologische duiding van het stuk voorgesteld, waarbij de rebel Zedekia voorafschaduwing van Willem van Oranje zou zijn, en Nebukadnezar de Spaanse koning Filips II.

III. Werk

  • Caroli Malapertii Montensis e Societate Jesu Poemata […] Calissii [= Kalsz in Polen], Albertus Cedelius, 1615.
  • Caroli Malapertii […] Poemata. Antwerpiae, ex officina Plantiniana, apud viduam et filos Io. Moreti, 1616 [12o, 135 pp.]
  • Caroli Malapertii […] Poemata. Coloniae Agrippinae, Bernardus Gualtherus, 1620.
  • Caroli Malapertii […] Poemata. Dilingae, Udalricus Rom., 1622 [12o, 138 pp.; ibid. 12o, 140 pp.]
  • Sedecias Tragoedia aliaque Poemata Caroli Malapertii e societate Jesu ad Ser. Mum Vladislaum Poloniae principem, duaci, typis viduae Petri Tela, 1624 [12o 144 pp.]
  • Austriaca sidera heliocyclia, astronomicis hypothesibus illigata. Duaci 1633.
  • Oratio habita dum lectionem Mathematicam auspicaretur. In qua de novis Belgice Telescopii phaenomnis in-iucunda quasdam Academiae disputantum […] Duaci, Typis Balthasaris Belleri, 1620. [12o]
  • Arithemeticae praticae brevis institutio, in qua nova ratio dividendi per Tabulam Pythagoricam et alia non passim obvia explicantur. Ducai, Balth. Bellerius, 1620 [12o, 129 pp]; idem, Antverpiae 1520 [8o]; ibidem, 1626 [8o].
  • Euclidis elementorum lbiri sex priores quorum demonstrationes tum alibi sparsim tum medias, libro quinto ad faciliorem captum accomodavit Carolus Malapertius. Ducai, Balth. Bellerius, 1620 [12o, 142 pp.] Herdrukken in 1625, 1633.
  • Oratio de Cometis. 1620
  • Faciliorum geometriae elementorum libri duo. Duaci, Typis viduae Petri Telu, 1624 [12o, 36 pp.]
  • Paraphrasis in omnes Aristoteles libros didacticos

Sedecias is opgenomen in:

Bernardus Bauhusius en Balduinus Cabillavii, S.J., Epigrammata en Carolus Malapertius, S.J., Poemata in quibus Sedecias. Antverpiae, ex officina Plantiniana et Balth. Moreti, 1634;

Tragoediae selectae Latinorum recentiorum. Monachii, typis J.G. Weiss, 1845 (Petavius, Sisaras; Malapertius, Sedecias; Grotius, Christus patiens en Sophompaneas).

IV. Literatuur

[Jan Bloemendal]