Neuhusius, Reinerus (1608-1679)

31 maart 2010

I. Biografie

Reinerus (Regnerus) Neuhusius (Leeuwarden 13.5.1608 –Alkmaar begr. 28.12.1679) was de oudste zoon van de Leeuwarder rector Edo Neuhusius. Hij werd op 1.8.1626 te Franeker als student ingeschreven. Op studiereis in Frankrijk werd hij april 1632 door zijn vader gesommeerd tegen zijn zin het rectoraat in Harlingen op zich te nemen. Reeds als student schreef hij poëzie (gebundeld in zijn Poemata Juvenilia, 1634), brieven en oraties. In Harlingen had hij veel contact met Franeker hoogleraren (G.Pasor, Fullenius). Ondanks toezeggingen kreeg hij niet de kans zijn vader na diens dood (april 1638) op te volgen. Hij vertrok (zomer 1638 ) naar Alkmaar, waar hij tot zijn dood rector bleef, ondanks aangeboden rectoraat in Delft en Leeuwarden en professoraat in Harderwijk en Franeker. Gunstige omstandigheden (waardering, goede contacten, tractementsverhogingen, veel leerlingen in de kost) bonden hem aan Alkmaar. Hij correspondeerde met geleerden in Friesland en Holland (Barlaeus, Boxhorn, Cats, D.Heinsius o.a.), schreef veel gelegenheidspoëzie,oraties (in school gehouden) en filologisch oefenmateriaal voor zijn leerlingen.Hij zag het als zijn levenstaak het onuitgegeven werk van zijn vader te publiceren (bij Janssonius,Amsterdam). Hij had een goede naam als rector en filoloog en straalde een ouderwetse deftigheid uit.

II. Geschriften

Neuhusius’oeuvre bestaat vooral uit gelegenheidspoëzie en op de schoolpraktijk gericht filologisch werk. Zowel zijn verstechniek als zijn retorische talenten werden door tijdgenoten zeer geprezen. Barlaeus getuigt hiervan in zijn brieven. Hofman Peerlkamp oordeelt negatief: het Latijn is niet zuiver, hij gebruikt teveel graecismen en bijbeltaal. Zijn conclusie luidt dat de schooljeugd deze poëzie niet moet lezen, anders wordt hun goede smaak bedorven.

III.Werken

Poëzie:

» Poematum Juvenilium Liber I, II, Franeker 1634; Libri III,Amsterdam 1644 » Thalia Alcmariana, sive Poematum Posteriorum Liber, Amsterdam 1658; heruitgave met uitbreiding, Amsterdam 1661 en 1678 » Losse gedichten, o.a. opgenomen in Frisia Nobilis, Leeuwarden 1755

Filologie:

» Manuale Philologicum seu Analecta optimorum authorum, in usum Scholarum Belgicarum,Amsterdam 1636

» Comici Enucleati, sive Electa Plautina et Terentiana, cum Veterum et Recentiorum notis, et indice Thesium philologicarum in usum Illustr. Gymnasii Alcmariani et Juventutis Batavae,Amsterdam 1646

» Electa Senecae et Sallustii,Amsterdam 1646

» Florilegium Philologicum sive Veterum et Recentiorum Eloquentiae Promus-Condus in usum Illustrium Scholarum

West-Frisiae,Amsterdam 1650; herdruk Amsterdam 1658

» Synopsis Etymologica, sive de originibus linguae Latinae libellus utilissimus, Amsterdam 1652, gevolgd door Centuria Epigrammatum ad amicos » Examen Philologicum in usum Illustrium Scholarum West-Frisiae,Amsterdam 1654, gevolgd door Erotemata Philologica ad Infantiam Imperii Romani sub septem Regibus » Apparatus Eloquentiae, sive Electa classicorum Authorum in usum juventutis Alcmarianae,Amsterdam 1663

Oraties:

» Oratio gratulatoria de reparata hominis salute per augistissimos natales Domini nostri Jesu Christi, Leeuwarden

1630 » Oratio de recta emergendi ratione, Franeker 1631 » Tyrocinium Eloquentiae, sive habitae Alcmariae Orationes, Franeker 1642, gevolgd door Poemata et Epistolae;

herdruk Amsterdam 1648 en als Suada Alcmariana (uitgebreid tot Centuria),Amsterdam 1656

» Suada Alcmariana,Pars Altera et Novissima,continens Orationes 50 habitas in Auditorio Publico Illustr.Gymnasii Alcmariani, Amsterdam 1660; nieuwe uitgaven met recente Orationes: Amsterdam 1671 (Exercitatio Eloquentiae, sive Suada Alcmariana novissima) en 1679 (Auriacus, sive Suada Alcmariana novissima)

Brieven:

» Epistolarum familiarium Liber I, Amsterdam 1639, gevolgd door Oratio inauguralis de recte informanda Iuventute et Oratio triumphalis de liberata ab Hispanorum tyrannide Alcmaria; herdruk Amsterdam 1647 » Centuriae III,Amsterdam 1651,gevolgd door Libellus Posthumus Poematum et Epistolarum Edonis Neuhusii

Patris; » Centuriae IV,V,Amsterdam 1662, gevolgd door Libellus Adoptivus Epistolarum et Manipulus Poeticus » Centuriae VI,VII,VIII, IX,Amsterdam 1678

IV. Literatuur

Hofman Peerlkamp,1822,372-375;G.A.Wumkes, Paden fen Fryslân I, Boalsert 1932, 208-211; A.Visser, Latijnse school en gymnasium te Alkmaar,Alkmaar 1954,49-51;BHAPB 1972,1988; K.v.d.Horst,Inventaire de la correspondance de Caspar Barlaeus,Assen 1978; J.Visser, Album Collegii Studiosorum ex Gymnasio Leovardiensi (1626-1686), Franeker 1985, 17; F. Postma en J. van Sluis, Auditorium Academiae Franekerensis, Leeuwarden 1995; A. Frank-van Westrienen, Het schoolschrift van Pieter Teding van Berkhout.Vergezicht op het gymnasiaal onderwijs in de zeventiende-eeuwse Nederlanden, Hilversum 2007; CEN

[P. van Tuinen]

Citeerinstructie:

P.van Tuinen,‘Reinerus Neuhusius’in:Jan Bloemendal en Chris Heesakkers,eds., Bio-bibliografie van Nederlandse Humanisten. Digitale uitgave DWC/Huygens Instituut KNAW (Den Haag 2009). www. dwc.huygensinstituut.nl