Rubenius, Philippus (1574-1611)

30 maart 2010

I. Biografie

Philippus Rubenius (Filip Rubens) (Siegen 27.4.1574-Antwerpen 28.8.1611), oudere broer van schilder Peter Paul,keerde in 1589 met zijn moeder en de andere kinderen terug naar Antwerpen. Jean Richardot, voorzitter van de Geheime Raad, benoemde hem tot secretaris voor zijn correspondentie en vertrouwde hem de opvoeding toe van zijn zonen Guillaume en Antoine. Filip vergezelde hen naar Leuven toen ze studenten-huisgenoten werden van Justus Lipsius die een grote sympathie opvatte voor de jonge Antwerpenaar. In september 1601 volgde Rubens Guillaume Richardot naar Italië. In Rome zette hij zijn studies voort en promoveerde 13.6.1603 tot doctor in de beide rechten. Het volgend jaar keerde hij terug naar zijn vaderland. Bij zijn aankomst te Leuven op 18 juni, liet Lipsius hem verstaan dat hij hem als zijn opvolger zag en begon hierover zelfs te onderhandelen met aartshertog Albrecht. Nauwelijks een jaar later ging Rubens echter terug naar Rome waar hij secretaris en bibliothecaris werd van kardinaal Ascanio Colonna. Tijdens dit verblijf bezorgde hij Lipsius’gecommentarieerde editie van Seneca,voor paus Paulus V,aan wie het werk was opgedragen. Het was een gelukkige tijd voor Filip, want ook zijn jongere broer Peter Paul verbleef toen in de Eeuwige Stad. In november 1606 keerde hij definitief huiswaarts; in 1607 verleenden de Staten van Brabant hem een Acte van Brabantisatie, een soort naturalisatie die hem als inwoner van de streek erkende. Op 14.1.1609 werd hij aangesteld tot secretaris van Antwerpen, als opvolger van de pas overleden Johannes Bochius (Jan Boghe), en werd hij ingeschreven als poorter van de stad. Twee maanden later huwde hij met Marie de Moy; ze kregen twee kinderen, Claire (1610) en Filip jr.,geboren twee weken na het overlijden van zijn vader. Rubens werd begraven in de St.-Michielsabdij te Antwerpen.

II. Geschriften

In 1608 publiceerde Rubens zijn Electorum libri duo. De titel is een verwijzing naar een gelijknamig en gelijkaardig werk van Lipsius. Aan de hand van materiaal verzameld in het Vaticaan en in de privé-bibliotheek van Colonna bezorgde Rubens een aantal tekstcorrecties of -toelichtingen bij o.m. Caesar, Cicero, Livius, Plautus, Suetonius,Tertullianus. Hierna volgt een reeks brieven en gedichten van Rubens aan Lipsius. Het werk bevat zes kopergravures door Cornelius Galle, waarvan vijf naar tekeningen van Peter Paul. Postuum verscheen een editie met Latijnse vertaling van vijf preken van de H.Asterius,eveneens getranscribeerd van een handschrift van Colonna. Het tweede deel van deze publicatie bevat een selectie gedichten, brieven en orationes van Filip Rubens, evenals bijdragen in poëzie of proza van vrienden n.a.v. zijn overlijden. Deze sectie wordt ingeleid door een Vita Philippi Rubenii van editor Jan Brandt, schoonvader van Peter Paul.

III.Werken

» Electorum libri II. In quibus antiqui ritus, emendationes, censurae. Eiusdem ad Iustum Lipsium Poëmatia (Antwerpen 1608 [BB 4, 924-926 (R-176)]. » S.Asterii, episcopi Amaseae, Homiliae Graece et Latine nunc primum editae (Antwerpen 1615) [BB 1, 107-108 (A-23)].

De editie van Quintus Curtius Rufus’ De rebus gestis Alexandri Magni door H. Snakenburg (Delft en Leiden, 1724) citeert de drie hoofdstukken van de Electa waarin Filip Rubens deze auteur emendeert.

Brieven aan Rubens in brievenedities van o.m. Peter Paul Rubens (dl. 1: 1887), Lipsius (1978-), Puteanus (1603), Burman (1727).

IV. Literatuur

» BHAPB 1972,1988;F.Baudouin,‘Rubens’kinderjaren in Keulen en in Antwerpen’,in Provincie Antwerpen. Provinciale commissie voor geschiedenis en volkskunde: jaarboek 1990-1991 (Antwerpen 1993), 133-159.

[J. De Landtsheer]

Citeerinstructie:

J. De Landtsheer,‘Philippus Rubenius’ in: Jan Bloemendal en Chris Heesakkers, eds., Bio-bibliografie van Nederlandse Humanisten. Digitale uitgave DWC/Huygens Instituut KNAW (Den Haag 2009). www.dwc.huygensinstituut.nl