Sartorius, Johannes (1500c.-1557)

30 maart 2010

I. Biografie

Johannes Sartorius (Amsterdam 1500c.- Delft 16.4(?).1557) studeerde vermoedelijk artes te Leuven. Hij was schoolrector te Amsterdam, maar wegens zijn reformatorische gezindheid moest hij de stad herhaaldelijk verlaten.In september 1525 zat hij gevangen te Den Haag,samen met o.a.Gnapheus (die later zijn Acolastus aan hem opdroeg) en Jan de Bakker (Pistorius). Omstreeks 1527 gaf hij onderwijs te Noordwijk;van 1529-1535 was hij weer werkzaam te Amsterdam,waar hij bestreden werd door o.a. Cornelius Crocus,die hem beschuldigde van een onkatholieke opvatting over de rechtvaardigingsleer. In 1535 werden zowel Sartorius als zijn collega Gualterus Delenus,die Grieks en Hebreeuws doceerde, uitgewezen.Vermoedelijk vestigde Sartorius zich in Noordwijk. Omstreeks 1544 vertoefde hij in Emden. In de laatste jaren van zijn leven woonde hij waarschijnlijk weer te Noordwijk. Hij bediende zich soms van de naam Joannes Tosarrius Aquilovicanus [=van Noordwijk].

II. Geschriften

Als vrucht van zijn onderwijs kwam een aantal schoolboeken tot stand. Zij getuigen mede van Sartorius’ belangsteling voor spreekwoorden. Hij is vooral bekend geworden door zijn vertaling van Erasmus’Adagia in Nederlandse spreekwoorden (postuum uitgegeven door zijn schoonzoon Henricus Junius van Gouda). Naar het voorbeeld van Erasmus vervaardigde hij aan het eind van zijn leven Latijnse parafrasen van bijbelboeken (de Profeten en Sapientia Salomonis). Behalve door Erasmus werd hij ook beïnvloed door het spiritualisme van Sebastiaan Franck.

III.Werken

Schoolboeken:

» Grammatica, Antwerpen 1533 (geschreven ca 1527; opgedragen aan Gnapheus), NK 1859; herdrukken o.a. 1540 (NK 3848), 1544 » Centuria syntaxeon in decades distincta,Antwerpen 1530 (NK 01354;geschreven ca 1528);herdrukken o.a. 1539, NK 4276 » Selectissimarum orationum Germanice redditarum … adversus barbariem exercitus, Leiden ca 1540 (1 blad bewaard gebleven, UB Leiden, NK 3883); herdrukken o.a. 1543, 1545, 1566

Adagia:

» Adagiorum chiliades tres, quae I.S. in Batavicum sermonem … convertit,Antwerpen 1561. » Parafrasen: » Paraphrases in omnes prophetas, tam maiores quatuor, quam minores duodecim … Item in Sapientiam

Salomonis, Basel 1558.

Van een aantal door Paquot (Mémoires) genoemde theologische geschriften, zoals De s. Eucharistia, zijn geen exemplaren bekend.

IV. Literatuur

BHAPB 1972; BLGNP 4 (1998) met lit.

[J.Trapman]

Citeerinstructie:

J. Trapman, ‘Johannes Sartorius’ in: Jan Bloemendal en Chris Heesakkers, eds., Bio-bibliografie van Nederlandse Humanisten. Digitale uitgave DWC/Huygens Instituut KNAW (Den Haag 2009). www. dwc.huygensinstituut.nl