Schoonhoven, Florentius (1594-1648)

30 maart 2010

I. Biografie

Florentius Schoonhoven (Gouda c. 1594-Gouda 5.10.1648) werd geboren uit een Goudse patri­ciërsfamilie. Zijn vader Theodoor Jacobz. S. bekleedde in 1612 het ambt van burgemeester van Gouda.Florentius Schoonhoven bezocht de Latijnse school te Gouda,zijn leraar was de rector Willem Traudenius.Op 31.5.1611 werd hij als student ingeschreven aan de universiteit Leiden.Het eerste jaar was gewijd aan de gebruikelijke vooropleiding in de artes liberales. In het bijzonder werd Schoonho­ven geboeid door de lessen van Dominicus Baudius. Hij werd bovendien geïnspireerd door diens Latijnse gedichten,met name zijn Horatiaanse lyriek en zijn politiek leerdicht Civilis et moralis sapientiae monita dat juist in het jaar 1611 verschenen was. Reeds in zijn eerste jaar ontplooide Schoonhoven een nijvere activiteit als Neolatijns dichter. In zijn tweede jaar begon hij met zijn studie rechten. Zijn leermeester werd Everard Bronchorst; ondermeer participeerde hij in diens privatissimum over de Institutiones.Tijdens zijn studie rechten bleef Schoonhoven actief als Neolatijns dichter. In 1613 publiceerde hij een omvangrijke bundel met zijn Latijnse lyriek. Uit het dagboek van Bronchhorst blijkt dat Schoonhoven zijn studie rechten in Leiden afsloot in juni 1614. Daarna ondernam hij zijn peregrinatio Academica die hem ondermeer naar Frankrijk voerde, met name naar Orléans.Aan de universiteit Orléans behaalde hij zijn doctor iuris in de herfst van hetzelfde jaar.Teruggekeerd naar Gouda begon hij zijn loopbaan als advocaat en trouwde op 7.8.1616 met Annetgen Thomasdochter van Haesdrecht.Tot aan zijn dood in 1648 bleef hij advocaat in Gouda, politieke ambten heeft hij nooit bekleed.

II. Geschriften

Schoonhovens activiteit als humanist en Neolatijns dichter vindt plaats in zijn jeugd, met name gedurende zijn studie aan de universiteit Leiden 1611-1614. Hij publiceerde een aanzienlijke bun­del Poemata in 1613 en in 1618 een Emblemata-bundel mit de titel Emblemata partim moralia, partim etiam civilia waaraan hij zijn faam ontleent. Deze Emblemata-bundel werd overigens eveneens vooral gedurende zijn Leidse jaren, in 1613 en 1614, en ten dele tijdens zijn peregrinatio Academica, geschreven. Er is niets over bekend dat hij tijdens zijn activiteit als advocaat 1616-1648 nog andere Neolatijnse werken zou hebben geschreven.

In zijn Poemata hebben wij een indringende en aantrekkelijke Horatius-imitatie voor ons. Het zijn niet in de eerste plaats centones, zoals beweerd werd, maar congeniale, creatieve “Nachschöpfun­gen”. Schoonhoven versterkt in de Horatiaanse lyriek het element van de filosofie, met name van de Stoa en het Platonisme. Opvallend zijn de “tuingedichten” waarin hij de Horatiaanse locus amoenus combineert met de Platoonse mentale ekstase.

Zijn jeugdig meesterwerk zijn de Emblemata,die meerdere oplagen kenden en in de eerste helft van de 17e eeuw veel gelezen werden.Opmerkelijk is dat Schoonhoven aan de gebruikelijke emblematische opbouw motto-illustratie-gedicht/epigramm een uitvoerige proza-commentaar toevoegde, met argumentatieve toelichting en telkens een reeks van auctoritates uit de klassieke literatuur, soms ook uit werken van humanisten, zoals Erasmus, Lipsius en J.J.Scaliger. In zijn politieke emblemen heeft Schoonhoven de centrale thesen van Baudius’ leerdicht Civilis et moralis sapientiae monita en enkele centrale thema’s van Lipsius’ Politica naar de emblematiek overgebracht. Schoonhoven pleit in zijn politieke emblemen tegen de theologisch-politieke radicalisering (Gomaristen vs.Arminianen),voor vrede en verzoening.

III.Werken

» Poemata antehac non edita, Leiden 1613 (een selectie daarvan ook in de Emblemata, 225-251) » Emblemata partim moralia, partim etiam civilia, Gouda 1618; Amsterdam 1619; Leiden 1626; Amsterdam 1648; fotomech. herdruk (ed. 1618) Hildesheim-New York 1975

IV. Literatuur

» Foppens, Bibl. Belg. I,279; Sweertius, Athen. Belg. 237; BHAPB 1972; BHAPB 1988; K.A.E. Enenkel,“Ein holländischer Horaz: Florentius Schoonhovius Poemata”, in: K. Porteman, M. van Vaeck, J. Manning (red.), The Emblem Tradition in the Low Countries, Leuven 1999 (Imago figurata. Studies, vol. 1 B, 1999); idem, “A Leyden Emblem Book: Florentius Schoonhovius’s Emblemata partim moralia, partim etiam civilia”, in: ibidem….

[K.A.E. Enenkel]

Citeerinstructie:

K.A.E.Enenkel,‘Florentius Schoonhoven’in:Jan Bloemendal en Chris Heesakkers,eds.,Bio-bibliografie van Nederlandse Humanisten. Digitale uitgave DWC/Huygens Instituut KNAW (Den Haag 2009). www.dwc.huygensinstituut.nl